Przemoc w rodzinie

Przemoc fizyczna

Objawy przemocy fizycznej:

• siniaki, ślady po uderzeniach w różnych miejscach ciała,
• rany twarzy i głowy w różnych stanach gojenia się,
• ślady po oparzeniach,
• powtarzająca się opuchlizna, a także złamania, zwichnięcia,
• lęk przed rozebraniem się,
• lęk przed dotykiem drugiej osoby,
• niestosowny strój do pory roku oraz pogody,
• nadmierna apatia lub agresja,
• noszenie ciemnych okularów także przy braku słońca.

Przemoc psychiczna

Objawy przemocy psychicznej:

• zaburzenia mowy (wynikające z napięcia nerwowego),
• dolegliwości psychosomatyczne (bóle jelitowo-żołądkowe, bóle i zawroty głowy),
• moczenie i zanieczyszczanie się (zazwyczaj u dzieci),
• bóle mięśni,
• nadmierna potliwość,
• zaburzenia snu,
• brak poczucia pewności siebie,
• niska samoocena,
• wycofanie, depresja,
• zachowania destrukcyjne,
• lęki i fobie,
• kłopoty z kontrolą emocji,
• poczucie winy i krzywdy,
• nieufność do innych,
• problemy w pracy lub szkole,
• zachowania agresywne w stosunku do innych osób,
• tendencja do uzależniania się od innych.

Przemoc ekonomiczna

Objawy przemocy ekonomicznej:

• odbieranie zarobionych pieniędzy,
• uniemożliwianie podjęcia pracy,
• niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych rodziny,
• okradanie,
• zaciąganie kredytów,
• zmuszanie do zaciągania pożyczek wbrew woli współmałżonka.

Przemoc seksualna

Objawy somatyczne

Objawy somatyczne najczęściej mają charakter pośredni. Należą do nich:

• ciąża,
• choroby weneryczne,
• wirus HIV,
• infekcje dróg moczowo-płciowych,
• urazy zewnętrzne narządów płciowych,
• urazy odbytu, pochwy,
• przerwanie błony dziewiczej,
• krwawienie z narządów rodnych,
• ból przy oddawaniu moczu czy kału, krwawe stolce,
• infekcje jamy ustnej.

Wymienione objawy (oprócz ciąży i choroby wenerycznej) nie muszą być konsekwencją nadużycia seksualnego. Mogą one powstać z innych powodów. Same  w sobie mają niewielką wartość diagnostyczną, ale stanowią ważny element rozpoznania wykorzystania seksualnego, w powiązaniu ze stwierdzonymi objawami psychologicznymi i behawioralnymi.

Objawy psychologiczne i behawioralne

Do objawów psychologicznych i behawioralnych należy:

• nadmierna erotyzacja dziecka: prowokacyjne i uwodzicielskie zachowania seksualne, erotyczne rysunki lub zabawy, agresja seksualna wobec rówieśników, wczesna lub nasilona masturbacja dziecięca, nieadekwatna do fazy rozwoju psychoseksualnego, nieadekwatny do poziomu rozwoju dziecka język dotyczący sfery seksualnej,
• obniżony nastrój,
• lęk, niepokój (dziecko może bać się iść do szkoły, boi się kontaktów z ludźmi, boi się spać samo itd.),
• poczucie winy, niska samoocena,
• myśli samobójcze,
• koszmary,
• lęki nocne,
• nadpobudliwość psychoruchowa,
• trudności w koncentracji uwagi,
• wtórne moczenie nocne,
• zachowania regresywne (np. powrót do ssania palca czy smoczka w przypadku dzieci),
• picie alkoholu, narkotyzowanie się,
• zaburzenia łaknienia – anoreksja, bulimia,
• problemy szkolne, złe relacje z rówieśnikami,
• dolegliwości psychosomatyczne: bóle brzucha, głowy, nudności, wymioty.

Większość z tych zachowań może mieć związek z innymi problemami dziecka, choć na pewno zawsze trzeba je poważnie rozważyć pod kątem nadużycia seksualnego.

Rodzaje przemocy w rodzinie

Przemoc wobec dziecka

Panuje dość powszechne przekonanie, że dziecko karze się dla jego dobra. Dzieci wychowujące się w rodzinach, gdzie występuje przemoc narażone są na dwa rodzaje niszczących doświadczeń. Pierwsze dotyczy dzieci, które są bezpośrednimi ofiarami przemocy, drugie zaś dzieci, które są świadkami przemocy rodziców względem siebie. Wiele dzieci staje się bezpośrednio ofiarami przemocy gdy próbuje powstrzymać sprawcę.

Przemoc fizyczna

Dzieci bite i maltretowane często są poranione w miejscach zakrytych ubraniem. Obrażenia często są tłumaczone przez rodziców jako niezwykła zdolność dzieci do ulegania nietypowym wypadkom. Zadawanie fizycznych ran, tj. stłuczenia, oparzenia, złamania czy doprowadzanie do sytuacji, w której dziecko może doznać urazów.

Przemoc emocjonalna

Prowadzi do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby. Krzywdzenie psychiczne to przede wszystkim odrzucenie emocjonalne, brak wsparcia i zainteresowania, izolowanie, ignorowanie, wyszydzanie, upokarzanie, ciągłe krytykowanie, terroryzowanie, zmuszanie do wysiłku przekraczającego możliwości dziecka, wzbudzanie poczucia winy. Zachowania takie powodują trudności w prawidłowym rozwoju dziecka.

Zaniedbanie

Ciągłe niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych dziecka. W wyniku zaniedbania pogarsza się stan zdrowia dziecka i utrudnia jego rozwój emocjonalny.

Wykorzystywanie seksualne

O wykorzystywaniu seksualnym mowa jest wtedy, gdy dorosły traktuje dziecko jako obiekt seksualny i posługuje się nim w celu zaspokojenia swoich potrzeb. Wykorzystywaniem seksualnym jest nie tylko stosunek analny, oralny czy genitalny oraz ich usiłowanie, to także dotykanie narządów płciowych, masturbacja, obnażanie się w obecności dziecka czy zmuszanie do oglądania pornografii.

Formy przemocy mogą przenikać się nawzajem, ale również mogą występować każda z osobna.

Przemoc wobec rodziców

Najczęściej zauważalną formą przemocy dzieci wobec rodziców jest przemoc psychiczna: szantaż, wymuszenia ale również przemoc fizyczna. Niełatwo określić, jak bardzo rozpowszechniona jest przemoc dzieci wobec rodziców. Wielu z nich uważa się za fizycznie i emocjonalnie zranionych i skrzywdzonych przez swoje dzieci. Można przypuszczać, że inni milczą, gdyż czują się zbyt zażenowani, by mówić o doznawanych krzywdach i lęku, który jest wpisany w ich codzienność.

Jedną z głównych przyczyn występowania przemocy wobec rodziców jest zaburzenie struktury władzy wewnątrz rodziny.Brak prawidłowo wyznaczonych granic między jednostkami i podsystemami rodzinnymi skłania dzieci do podejmowania prób samodzielnego wyznaczania tych granic i nadawania struktury środowisku rodzinnemu. Same nie są jednak w stanie zrobić tego w racjonalny sposób, czego skutkiem jest brak poczucia bezpieczeństwa oraz szereg wybuchowych reakcji w sytuacjach, których nie regulują zasady ustalone wcześniej w rodzinie.

Przemoc wobec kobiety

Kobiety najczęściej bite są przez mężów, następnie przez konkubinów i wreszcie przez byłych mężów. W opinii społecznej doświadczanie przemocy w specyficzny sposób negatywnie stymuluje również ofiarę, dlatego ludzie niechętnie o tym mówią.

Przemoc fizyczna

Każdorazowe agresywne zachowanie skierowane przeciw ciału ofiary, mogące doprowadzić do bólu oraz obrażeń fizycznych.

Przemoc psychiczna

Przemoc ta charakteryzuje się poniżaniem lub zachowaniami budzącymi poczucie zagrożenia i wywołującymi emocjonalne cierpienie lub ból.

Przemoc ekonomiczna

Uniemożliwienie dostępu do rodzinnych środków finansowych.

Przemoc seksualna

Wymuszanie pożycia seksualnego lub nieakceptowanych i niechcianych praktyk seksualnych.

Przemoc wobec mężczyzny

Społeczna rola mężczyzny koncentruje się wokół dwóch podstawowych cech: dominacji i ekspansji. Tak silne powiązanie wartości mężczyzny z dominacją i ekspansją powoduje niechęć do ujawniania przez mężczyzn faktu bycia ofiarą przemocy ze strony kobiet. Już samo przyznanie się do doświadczania przemocy powoduje wtórne straty. Jednak przemoc wobec mężczyzn jest zjawiskiem wcale nierzadkim. Zdarza się przemoc fizyczna oraz agresja słowna, której ofiarą częściej pada mężczyzna. W tej formie agresji znaczącą przewagę ujawniają kobiety.

Przemoc wobec rodzeństwa

Przemoc wobec brata czy siostry nie jest „wymysłem” dzisiejszych czasów. Pojęcie to obejmuje akty agresji, przemocy wobec brata lub siostry, stanowiące najczęstszą formę przemocy w rodzinie. Najczęściej spotykane przypadki to popychanie i ciągnięcie za włosy, ale występują także przypadki skrajnej agresji takie jak wrzucanie niemowlęcia do toalety, napaści z użyciem noża lub nożyczek. Im większa jest różnica wieku pomiędzy ofiarą a sprawcą czynu, tym większe prawdopodobieństwo, że przemoc przybierze formy podobne do spotykanych w nadużyciach dorosłych wobec dzieci. Ofiarą pada zazwyczaj osoba, która nie może stawić oporu, nie posiadająca autorytetu, siły lub woli. Drwiny i dokuczanie wywołują, w dłuższej perspektywie czasu, podobne szkody jak napaści fizyczne. Większość rodziców uważa konflikty między rodzeństwem za nieodłączną część dorastania i rzadko z pełnym przekonaniem gani przypadki zachowań agresywnych swojego potomstwa.

Niezależnie od wieku dziewczynki są mniej agresywne niż chłopcy, choć różnice nie są duże. Zazdrosne dziewczynki używają więcej słów i mniej siły fizycznej niż chłopcy.

Przemoc wobec osób starszych

Na przemoc najbardziej narażone są jednostki słabsze, o niższych zdolnościach do samoobrony. Do tej grupy należą ludzie starzy. Maltretowanie osób w podeszłym wieku, jako pojęcie ogólne, odnosi się do nieprzypadkowej sytuacji, w której osoba starsza doznaje urazu fizycznego lub psychicznego, bądź jej potrzeby fizyczne nie zostają zaspokojone na skutek czynnej (krzywdzenie) lub biernej (zaniedbywanie) postawy opiekuna, osoby sprawującej nadzór lub krewnego.
Formą nadużyć częstszą niż przemoc fizyczna jest zaniedbywanie polegające np. na przywiązaniu podopiecznego wymagającego stałego nadzoru do łóżka lub krzesła w celu dokończenia prac domowych lub zrobienia zakupów, a także na podawaniu leków nasennych lub alkoholu. Może to być wynikiem nie tyle z chęci zrobienia krzywdy, co nie wiedzy na temat opieki nad osobą starszą.

Prawa ofiar

Prawo ściga sprawców przestępstw przeciwko osobom bliskim za:

• art. 207 § 1 k k. Znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (ścigane z urzędu)*.
• art. 191 § 1 k.k. Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbą bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia – podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (ścigane z urzędu)*.
• art. 197 § 1 k. k. Kto przemocą lub groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego)**.
• art. 209 § 1 k. k. Kto uporczywie uchyla się od wykonywania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez nie łożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych – podlega karze pozbawienia wolności do lat 2 (ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego)**.
  
  * – ściganie z urzędu polega na tym, że prokurator i policja prowadzą postępowanie niezależnie od woli i zgody osoby pokrzywdzonej. Wycofanie skargi lub odmowa zeznań nie jest podstawą do umorzenia postępowania, jeśli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniono przestępstwo.
   ** – ściganie na wniosek polega na tym, że bez wniosku osoby pokrzywdzonej postępowanie w danej sprawie nie może być wszczęte.

Każda osoba wzywająca policję ma prawo do:

• zapewnienia jej przez interweniujących policjantów doraźnego bezpieczeństwa,
• udzielenia ofiarom niezbędnej pomocy, np. wezwania pogotowia,
• uzyskania informacji, kto przyjechał na wezwanie – Policjant przystępując do czynności służbowych jest obowiązany podać stopień, imię i nazwisko. Należy zapytać o nazwę i siedzibę jednostki, w której pracują policjanci podejmujący interwencję,
• sporządzenie z interwencji notatki urzędowej (NIEBIESKIEJ KARTY) – Karty A, wykorzystania dokumentacji interwencji policyjnych jako dowodów w sprawie przeciw sprawcy przemocy,
• przekazania osobie doznającej przemocy Karty B – zawierającej informacje na temat praw, adresy i telefony lokalnych placówek i instytucji, w których można uzyskać pomoc,
• zatrzymania sprawcy przemocy na czas 48 godzin, jeśli jego zachowanie zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu,
• doprowadzenie nietrzeźwego sprawcy do Izby Wytrzeźwień,
• dzielnicowy ma obowiązek odwiedzić osobę doznającą przemocy po interwencji Policji, a także powinien regularnie sprawdzać stan bezpieczeństwa domowników i zachowanie sprawcy,
• zgłoszenia interweniujących policjantów na świadków w sprawie karnej przeciw sprawcy przemocy.

Masz prawo złożyć na Policji lub w Prokuraturze wniosek o wszczęcie postępowania karnego wobec osoby, która krzywdzi Ciebie i Twoją rodzinę.

Pamiętaj:
Sprawce przemocy wobec osób bliskich, gdy czuje się bezkarny, będzie dalej stosował przemoc, bez względu na składane obietnice – następnym razem może być znacznie gorzej!

Gdzie szukać pomocy

Zgłoś się do ludzi, instytucji, organizacji zobowiązanych do udzielenia ci wsparcia i pomocy!
Są to:

• Ośrodki Pomocy Społecznej,
• Punkty Konsultacyjno-Informacyjne dla Ofiar Przemocy,
• Prokuratura,
• Sądy Rodzinie i Nieletnich,
• Kuratorzy sądowi,
• Pedagodzy szkolni,
• Lekarze,
• Komitet Ochrony Praw Dziecka,
• Centra i Punkty Pomocy Rodzinie,
• Ośrodki Interwencji Kryzysowej
• Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne.

Jeśli przemoc w rodzinie jest związana z nadużywaniem alkoholu, zgłoś się do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Poradni Odwykowej lub Klubu Abstynenta.

Kontakt

Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie w Zdunach

tel. 602-384-357 (czynny całą dobę)

Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Krotoszynie

tel. 62-722-75-30 (czynny od poniedziałku do piątku w godz. 7.00-15.00)

Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”

tel. 22-668-70-00 (poradnia telefoniczna działa w dni powszednie w godzinach 14.00 – 22.00, dyżur prawny w ramach poradni odbywa się w poniedziałki i piątki w godz. 18.. – 22.00)

Policyjny Telefon Zaufania Komendy Powiatowej Policji w Krotoszynie

tel. 62-725-52-97 (telefon czynny jest całą dobę, jeżeli nie zostanie odebrany bezpośrednio można zostawić wiadomość na automatycznej sekretarce, anonimowość i dyskrecja jest zapewniona)